Straże Gminne (Miejskie)

Uprawnienia wojewody

Uprawnienia wojewody w zakresie nadzoru nad strażami gminnymi (miejskimi) reguluje ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych (Dziennik Ustaw Numer 123, pozycja 779 z późniejszymi zmianami), której przepisy zostały znowelizowane w 2009 roku ustawą z dnia 22 maja 2009 r. o zmianie ustawy o strażach gminnych, ustawy o Policji oraz ustawy - Prawo o ruchu drogowym (Dziennik Ustaw Numer 97, pozycja 803).

Uregulowania wzmiankowanej ustawy są kompatybilne z ogólnym zakresem kompetencji wojewody w zakresie zapewnienia porządku publicznego wynikającym z artykułu 22 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dziennik Ustaw Numer 31, pozycja 206 z późniejszymi zmianami), która jako jedno z zadań wojewody wskazuje zapewnienie współdziałania wszystkich organów administracji rządowej i samorządowej działających w województwie i kierowanie ich działalnością w zakresie zapobiegania zagrożeniom życia, zdrowia lub mienia oraz zagrożeniom środowiska, bezpieczeństwa państwa i utrzymania porządku publicznego, a także zapobieganie klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz zwalczanie i usuwanie ich skutków, na zasadach określonych w odrębnych ustawach.

Zakres nadzoru wojewody

Zakres nadzoru wojewody nad strażami gminnymi (miejskimi) określa artykuł 9 ustęp 2 ustawy o strażach gminnych. I tak, do właściwości wojewody należy sprawowanie nadzoru nad wykonywaniem przez strażników gminnych (miejskich) uprawnień, o których mowa w artykule 12 ustawy, a mianowicie:

1. udzielaniem pouczeń, zwracaniem uwagi, ostrzeganiem lub stosowaniem innych środków oddziaływania wychowawczego,
2. legitymowaniem osób w uzasadnionych przypadkach w celu ustalenia ich tożsamości,
3. ujęciami osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla mienia i niezwłocznego doprowadzenia do najbliższej jednostki Policji,
   3a) dokonywaniem kontroli osobistej, przeglądaniem zawartości podręcznych bagaży osoby:
   
   • w przypadku istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary,
   • w związku z wykonywaniem czynności określonych w ustępie 1 punkt 3,
   • związku z wykonywaniem czynności określonych w artykule 11 punkt 7, jeśli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że osoba, wobec której czynności te są podejmowane, posiada przy sobie niebezpieczne przedmioty dla życia lub zdrowia ludzkiego,
4. nakładaniem grzywien w postępowaniu mandatowym za wykroczenia określone w trybie przewidzianym przepisami o postępowaniu w sprawach o wykroczenia,
5. dokonywaniem czynności wyjaśniających, kierowaniem wniosków o ukaranie do sądu, oskarżaniem przed sądami i wnoszeniem środków odwoławczych - w trybie i zakresie określonych w Kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia,
6. usuwaniem pojazdów i ich unieruchamianiem przez blokowanie kół w przypadkach, zakresie i trybie określonych w przepisach o ruchu drogowym,
7. wydawaniem poleceń,
8. żądaniami niezbędnej pomocy od instytucji państwowych i samorządowych,
9. zwracaniem się, w nagłych przypadkach, o pomoc do jednostek gospodarczych, prowadzących działalność w zakresie użyteczności publicznej oraz organizacji społecznych, jak również do każdej osoby o udzielenie doraźnej pomocy na zasadach określonych w ustawie o Policji.

Nadzorowi wojewody podlega również użycie przez strażników gminnych (miejskich) broni palnej bojowej oraz enumeratywnie wskazanych w ustawie środków przymusu bezpośredniego, do których należą:

• siła fizyczna w postaci chwytów obezwładniających oraz podobnych technik obrony,
• kajdanki,
• pałki obronne wielofunkcyjne,
• psy i konie służbowe,
• przedmioty przeznaczone do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej (paralizatory), na które jest wymagane pozwolenie na broń w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji (Dziennik Ustaw z 2004 r. Numer 52, pozycja 525, z późniejszymi zmianami ),
• przedmioty przeznaczone do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej, na które nie jest wymagane pozwolenie na broń w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji oraz ręczne miotacze gazu.

Wojewoda nadzoruje ponadto straż gminną (miejską) pod względem prowadzonych ewidencji w zakresie:

• etatów,
• wyposażenia, w tym wymienionych powyżej środków przymusu bezpośredniego, urządzeń samoczynnie ujawniających i rejestrujących naruszenia przepisów ruchu drogowego (tzw. "fotoradarów") oraz środków technicznych służących do obserwowania i rejestrowania obrazu zdarzeń w miejscach publicznych (urządzeń monitoringu miejskiego), a także użytkowanych przez straż gminną (miejską) pojazdów służbowych,
• wyników działań straży.

Nadzór wojewody nad działalnością straży gminnych (miejskich) sprawowany jest przy pomocy komendanta wojewódzkiego Policji, który działa w imieniu wojewody.

Formy sprawowanego nadzoru

Formy sprawowanego nadzoru precyzuje artykuł 9 ustęp 3 ustawy o strażach gminnych wymieniając:

• przeprowadzanie okresowych lub doraźnych kontroli, obejmujących całokształt lub część spraw poddanych nadzorowi,
• wydawanie zaleceń pokontrolnych oraz kontrolę prawidłowości i terminowości ich realizacji,
• podejmowanie innych czynności zmierzających do usunięcia stwierdzonych uchybień i zapobieżenia ich powstawaniu.

Tryb sprawowanego nadzoru, a w szczególności działalności kontrolnej, określa Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 grudnia 2009 r. w sprawie trybu sprawowania nadzoru nad działalnością straży gminnych (miejskich) (Dziennik Ustaw Numer 220, pozycja 1733 z późniejszymi zmianami) wydane na podstawie delegacji zawartej w artykule 9 ustęp 6 ustawy.

Należy zauważyć, iż zgodnie z artykułem 9 ustęp 1 ustawy o strażach gminnych, w pozostałych sprawach związanych z działalnością straży gminnych (miejskich) nadzór nad działalnością strażników należy do wójta, burmistrza czy prezydenta miasta, właściwego miejscowo dla działania straży.